Autobusy. Jelcz PR110 / M-11 z lat 1976-1991
Dziś ten autobus, mimo przestarzałej konstrukcji i sporej awaryjności, jest popularny wśród małych, prywatnych przewoźników obsługujących krótkie trasy podmiejskie. Jelcz jest tani w zakupie oraz prosty i niedrogi w serwisowaniu. Atutami Jelcza są na pewno dostępność części zamiennych, szeroki wybór konfiguracji i odporny na niskiej jakości ON układ paliwowy. Minusy to z kolei awaryjne zawieszenie, wysokie spalanie, pękające ramy kratownicowe i kiepskie ogrzewanie.
Powstający na licencji francuskiego Berlieta PR100 Jelcz produkowany był w kilku, różniących się wyposażeniem i pojemnością przedziału pasażerskiego odmianach miejskich, podmiejskich i turystycznych. W zależności od wersji (oznaczonych literami: T - turystyczna, U - miejska, L - podmiejska, powstawała też krótsza, zmodernizowana odmiana miejska i podmiejska M-11) autobus mierzy 11.000 lub 12.000 mm, ma szerokość 2.500 mm lub 2.555 i wysokość 3.040 lub 3.060 mm.
W najpopularniejszych wersjach miejskich Jelcz zabiera na pokład 110 pasażerów: 36 na miejscach siedzących i 74 na stojących. Odmiana M-11 dysponuje 100 miejscami. Podmiejskie Jelcze w zależności od wyposażenia mogą przewieźć 95 lub 98 pasażerów. Międzymiastowe modele DeLuxe mają 46, 51 lub 55 miejsc siedzących. Dostęp do wnętrza zapewniają automatyczne drzwi w układzie 2-2-2, 2-0-2 lub 2-2-0.
Montowano kilka rodzajów silników, typów skrzyń biegów i tylnych mostów. Autobusy z pierwszego okresu produkcji napędzane były sześciocylindrowymi silnikami wysokoprężnymi WSK-Mielec SW680/78/1 o poj. 11,1 l i mocy 185 KM przy 2.200 obr./min z czterostopniową mechaniczną skrzynią FPS Tczew S4-95. Wersje M-11 są napędzane sześciocylindrowymi motorami MAN D2156HM6U o poj. 10,35 l i mocy 192 KM przy 2.100 obr./min współpracującymi z pięciobiegową ręczną skrzynią Csepel ASH-75-2. Silniki, podobnie jak skrzynie biegów, są przeciętnie trwałe. Do naprawy głównej wytrzymują średnio 300-400 tys. km. Korozji poddają się tylne mosty. Minusem jest wysokie spalanie. Na podmiejskich trasach śr. 25-27 l ON na 100 km. Plusem jest odporny na kiepską ropę układ paliwowy.
Zawieszenie jest awaryjne. Uszkodzeniom ulegają regulatory i czujniki ciśnienia w poduszkach tylnej osi, "strzelają" same poduszki. W PR110 często pękają też kratownicowe ramy. Minusem jest kiepski system ogrzewania i awaryjny układ hydrauliczny. Zrywają się też wiązki elektryczne skrzynki bezpieczników. Awarie te są jednak łatwe do usunięcia.
Ceny używanych "peerek" i "emek" są niskie. Bez trudu dostępne i tanie są też części zamienne do Jelczy.
Plusy
Niskie ceny używanych egzemplarzy. Dostępność części zamiennych. Szeroki wybór konfiguracji. Odporny na niskiej jakości ON układ paliwowy.
Minusy
Awaryjne zawieszenie. Wysokie spalanie. Pękające ramy kratownicowe. Kiepskie ogrzewanie.
Ekspert: Wacław Kosior z Zakładu Naprawy Pojazdów Ciężarowych w Lublinie:
- "Peerki" i "emki" to proste konstrukcyjnie autobusy. Dostęp do silników jest dobry, co ułatwia usuwanie ewentualnych usterek. Rygory serwisowe nie są wyśrubowane. Jedną z pojawiających się częściej awarii jest zatarcie tulei przednich resorów, radzę więc regularnie (co 10 tys. km) smarować przednie zawieszenie.
|
Jelcz PR110T |
Autosan H9-20 |
Dopuszczalna masa całkowita |
17.280 kg |
12.500 kg |
Masa własna |
9.800 kg |
8.400 kg |
Liczba miejsc |
51+1 |
41+1 |
Długość |
12.000 mm |
10.000 mm |
Szerokość |
2.500 mm |
2.500 mm |
Wysokość |
3.040 mm |
3.150 mm |
Rozstaw osi |
6.100 mm |
4.700 mm |
Poj. silnika / cylindry |
11,1 l / R6 |
6,5 l / R6 |
Moc maksymalna |
185 KM |
150 KM |
przy obr./min |
2.200 |
2.600 |
Maksymalny moment obrotowy |
710 Nm |
432 Nm |
przy obr./min |
1.200 |
1.600 |
Skrzynia biegów |
ręczna 4+1 |
ręczna 5+1 |
Chłodnica |
1.290 zł |
1.340 zł |
Sprzęgło (tarcza+docisk+łożysko) |
1.100 zł |
1.100 zł |
Reflektor |
80 zł |
120 zł |
Okładzina hamulcowa |
24 zł |
27 zł |
Filtr oleju |
7 zł |
12 zł |
Filtr powietrza |
34 zł |
35 zł |
Reflektor |
50 zł |
50 zł |
Zderzak przedni |
300 zł |
350 zł |
Szyba czołowa |
400 zł |
600 zł |
Chłodnica |
500 zł |
600 zł |
|
przebieg tys. km - cena netto |
przebieg tys. km - cena netto |
1982 |
1.250 - 6,0 tys. zł |
1.200 - 7,0 tys. zł |
1984 |
1.200 - 6,7 tys. zł |
1.170 - 8,2 tys. zł |
1985 |
1.000 - 7,0 tys. zł |
980 - 9,0 tys. zł |
1986 |
1.000 - 8,5 tys. zł |
850 - 10,0 tys. zł |
1987 |
950 - 11,0 tys. zł |
770 - 14,0 tys. zł |
1988 |
920 - 13,0 tys. zł |
700 - 16,5 tys. zł |
1989 |
880 - 15,9 tys. zł |
545 - 23,0 tys. zł |
1990 |
750 - 17,0 tys. zł |
630 - 23,0 tys. zł |
1991 |
690 - 19,5 tys. zł |
560 - 29,0 tys. zł |